Ο «καυτός Δίας» αποδείχτηκε γαλάζιος

J U P I T E R 

Βρετανοί επιστήμονες για πρώτη φορά προσδιόρισαν το χρώμα ενός πλανήτη από μη ηλιακό αστρικό σύστημα – βρέθηκε ότι είναι γαλάζιο. Αυτό θα αποκαλύψει ελαφρώς το αίνιγμα των πλανητών ειδικής κατηγορίας – τους αέριους γίγαντες, γνωστούς και ως καυτός Δίας. Καυτοί επειδή περιστρέφονται πολύ κοντά στα άστρα.

Ο πλανήτης, γνωστός με τον αριθμό HD 189733 b, ανακαλύφθηκε το 2005, ανήκει σε άστρο, που βρίσκεται σε απόσταση 63 ετών φωτός

από τον Ήλιο. Εξαιτίας της εγγύτητας στο άστρο το τοπικό έτος διαρκεί μόλις δύο ημέρες. Η κατάσταση εκεί είναι απλά μία κόλαση: στη φωτεινή πλευρά η θερμοκρασία φτάνει τους 1000 βαθμούς Κελσίου.

Είναι πιθανό ότι εκεί μαίνονται τυφώνες και πέφτει γυάλινη βροχή από μικροσκοπικές σταγόνες ενώσεων πυριτίου – τα πυριτικά άλατα, με τα οποία είναι κορεσμένα τα σύννεφα. Η παρουσία των πυριτικών αλάτων είναι αυτή που καθόρισε την απόχρωση του ίδιου του πλανήτη, θεωρούν οι Βρετανοί.

Πώς αποδείχθηκε, ότι είναι γαλάζιος; Οι επιστήμονες πραγματοποίησαν μία φασματική ανάλυση της ακτινοβολίας του άστρου, όταν ο πλανήτης ήταν κρυμμένος πίσω του. Η ένταση στην πράσινη και κόκκινη περιοχές δεν άλλαξε, ενώ στην μπλε περιοχή ελαττώθηκε ελαφρά. Αυτή η μέθοδος είναι γνωστή στους αστρονόμους, λέει ο επιστήμονας του Ινστιτούτου Διαστημικών Ερευνών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, Αλεξάντρ Ρόντιν:

Πρόκειται για μία από τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους, όταν ο πλανήτης καλύπτει το φως του άστρου και ο παρατηρητής βλέπει το φάσμα τόσο του άστρου, όσο και του πλανήτη. Και όταν ο πλανήτης βρίσκεται πίσω από το άστρο, βλέπει μόνο το φάσμα του άστρου. Έτσι, με τη βοήθεια ακριβών μετρήσεων μπορεί να εκτιμηθεί χοντρικά το φάσμα του ίδιου του πλανήτη.

Η ασθενής ακτινοβολία του μη ηλιακού πλανήτη είναι πολύ δύσκολο να διαχωριστεί από το ίδιο το άστρο. Σε μεγάλη απόσταση γίνονται ένα, γι’ αυτό
είναι τόσο δύσκολο να προσδιοριστεί το χρώμα του πλανήτη. Όσο αυτή η μέθοδος θα βελτιώνεται, δεν αποκλείεται ότι θα ανακαλυφθούν μη ηλιακοί πλανήτες άλλων αποχρώσεων. Για παράδειγμα, πράσινης, η οποία δεν είναι απαραίτητο ότι θα σήμαινε την παρουσία βιόσφαιρας, λέει ο αστρονόμος Βλαντίμιρ Σούρντιν:

Είναι απίθανο ότι η ζωή σε άλλους πλανήτες έχει την ίδια δομή με αυτή της Γης. Ακόμα και στη Γη δεν είναι όλα τα φυτά πράσινα. Πιστεύω ότι η ανακάλυψη ενός «πράσινου» πλανήτη δεν σημαίνει απαραίτητα, ότι σε αυτόν υπάρχει ζωή και πράσινα φύλλα στα δέντρα, όπως τα δικά μας. Απαιτείται πιο ακριβής μελέτη για την ύπαρξη νερού, οξυγόνου, ίσως μεθανίου, για να μπορούμε να μιλάμε για ζωή.

Οι αστρονόμοι είχαν την άποψη, ότι για το αν είναι κατοικήσιμος ένας πλανήτης θα πρέπει να κρίνουμε όχι τόσο από το συνολικό του χρώμα, αλλά από την πράσινη γραμμή στο φάσμα του. Όπως θεωρούσαν, η γραμμή συνδέεται με την παρουσία ελεύθερου οξυγόνου στην ατμόσφαιρα, που σημαίνει ότι αποτελεί την καλύτερη απόδειξη της φωτοσύνθεσης και της ζωής. Ωστόσο, αργότερα αυτή τη γραμμή τη βρήκαν και στο φάσμα της μη κατοικήσιμης Αφροδίτης.

Και το γεγονός ότι ο «καυτός Δίας» είναι μη κατοικήσιμος, έτσι κι αλλιώς κανένας δεν αμφισβητούσε. Αλλά μαθαίνοντας για το γαλάζιο χρώμα του, οι επιστήμονες έχουν προχωρήσει έστω και ελάχιστα στην κατανόηση του τι συνιστά ένας πλανήτης αυτής της κατηγορίας.

Μπορίς Πάβλιστσεφ