Πάτησε φρένο η κλιματική αλλαγή;

Τιμές θερμοκρασίας αυξημένες αλλά λιγότερο από το προβλεπόμενο φαίνεται ότι θα έχουμε στον πλανήτη Γη την επόμενη πενταετία

Η Μετεωρολογική Υπηρεσία της Βρετανίας υποβάθμισε την πρόβλεψή της σχετικά με τη θέρμανση της επιφάνειας της Γης για τα επόμενα πέντε χρόνια. Οι τίτλοι στα μέσα ενημέρωσης την περασμένη εβδομάδα εξήγγελλαν ότι η υπερθέρμανση «βρίσκεται σε στάση». Οι σκεπτικιστές της κλιματικής αλλαγής θριαμβολογούσαν.

Ωστόσο η βρετανική Μετεωρολογική Υπηρεσία έσπευσε να προσθέσει ότι η πρόβλεψη για το υπόλοιπο του αιώνα παραμένει αμετάβλητη. Το «New Scientist» εξετάζει τα δεδομένα με έξι ερωτήσεις και απαντήσεις.

1. Σταμάτησε η υπερθέρμανση ή όχι;

Η ατμοσφαιρική θέρμανση έχει οπωσδήποτε επιβραδυνθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία. Η βρετανική Μετεωρολογική Υπηρεσία λέει ότι αυτό φαίνεται να οφείλεται σε φυσικούς κύκλους οι οποίοι αντισταθμίζουν τη θερμαντική επίδραση των αερίων του θερμοκηπίου. Αφού ενσωμάτωσε τη νέα ανάλυση των φυσικών κύκλων στο τελευταίο μοντέλο της για την ατμοσφαιρική και ωκεάνια κυκλοφορία, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι έχουμε ακόμη μπροστά μας μερικά χρόνια με μικρή μεταβολή.

Υπολογίζοντας τις ετήσιες θερμοκρασίες του πλανήτη για τα επόμενα πέντε χρόνια η επικρατέστερη υπόθεσή της είναι ότι αυτές θα είναι, κατά μέσο όρο, κατά 0,43 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από τον μέσο όρο της περιόδου από το 1970 ως το 2000. Η τιμή αυτή είναι χαμηλότερη από την προηγούμενη πρόβλεψη για άνοδο της τάξεως των 0,54 βαθμών. Αν η νέα πρόβλεψη αποδειχθεί σωστή, το 2017 θα είναι ελάχιστα θερμότερο από τα περισσότερα έτη της τελευταίας δεκαετίας.

Η πρόβλεψη αυτή ωστόσο έχει ένα μεγάλο περιθώριο σφάλματος. Αυτό σημαίνει ότι η μέση θέρμανση για τα επόμενα πέντε χρόνια θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη, στους 0,59 βαθμούς, ή μικρότερη, στους 0,28.

2. Τι άλλαξε στην επιστημονική θεώρηση;

Οι κλιματολόγοι συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο τον σημαντικό ρόλο που κατέχει η φυσική μεταβλητότητα στην πρόβλεψη της κλιματικής αλλαγής, ιδιαίτερα στις βραχυπρόθεσμες προβλέψεις, όπου αυτή η μεταβλητότητα μπορεί να επισκιάσει εντελώς το σήμα της πλανητικής θέρμανσης.

Η συνειδητοποίηση αυτή έχει αρχίσει εδώ και αρκετό καιρό. Πριν από τέσσερα χρόνια το «New Scientist» είχε παρουσιάσει έρευνες - συμπεριλαμβανομένης εκείνης του Νταγκ Σμιθ της βρετανικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας - που διαπίστωναν ότι φυσικοί κύκλοι οδηγούσαν την ατμόσφαιρα σε μια ψυχρή φάση. Τότε είχαμε πει ότι οι έρευνες «υποδηλώνουν ότι οι θερμοκρασίες του αέρα θα παραμείνουν σταθερές για τα επόμενα έξι χρόνια περίπου, καθώς οι χαμηλότερες θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας θα διατηρήσουν την κατώτερη ατμόσφαιρα πιο ψυχρή παρά τα ακόμη υψηλότερα επίπεδα αερίων του θερμοκηπίου».

3. Τι είναι αυτοί οι φυσικοί κύκλοι;

Αυτοί αφορούν κυρίως την κίνηση της θερμότητας ανάμεσα στην ατμόσφαιρα και στους ωκεανούς. Οι ωκεανοί είναι ο κοιμώμενος γίγαντας της κλιματικής αλλαγής. Ενεργούν σαν μια τεράστια δεξαμενή θερμότητας: το 90% της θερμότητας που παράγεται από τη συσσώρευση αερίων του θερμοκηπίου απορροφάται από τους ωκεανούς. Η ταχύτητα με την οποία συμβαίνει αυτό διαφέρει, ανάλογα με τα ωκεάνια ρεύματα και ορισμένες άλλες διακυμάνσεις.

Οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι στις χρονιές Ελ Νίνιο, όταν θερμά νερά εξαπλώνονται ξεκινώντας από τις περιοχές του Ειρηνικού κοντά στον Ισημερινό, η θερμότητα φεύγει από τον ωκεανό και πηγαίνει στην ατμόσφαιρα.

Υπάρχουν όμως και πιο μακροπρόθεσμοι κύκλοι. Οι μεγαλύτεροι κύκλοι είναι γνωστοί ως Δεκαετής Ταλάντωση του Ειρηνικού (Pacific Decadal Oscillation - PDO) και Πολυδεκαετής Ταλάντωση του Ατλαντικού (Atlantic Multidecadal Oscillation - AMO). Το τελευταίο διάστημα και οι δύο κάνουν τους ωκεανούς να απορροφούν περισσότερη θερμότητα, μειώνοντας την ατμοσφαιρική θέρμανση.

Υπάρχουν και άλλες επιδράσεις που μπορούν να προκαλέσουν σύγχυση. Ο ενδεκαετής ηλιακός κύκλος έχει μια μικρή επιρροή. Το ίδιο και οι ηφαιστειακές εκρήξεις όπως και η αιθαλομίχλη που καλύπτει τη Γη. Ακόμη πιο μακροπρόθεσμα, οι αλλαγές στην τροχιά της Γης θεωρείται ότι πυροδοτούν εποχές παγετώνων. Ολα τα στοιχεία όμως δείχνουν ότι στους πρόσφατους καιρούς και στις επόμενες δεκαετίες οι αλληλεπιδράσεις ωκεανών - ατμόσφαιρας είναι η μόνη επιρροή που μπορεί να συγκριθεί σε κλίμακα με τα αέρια του θερμοκηπίου.

4. Μήπως αυτοί οι κύκλοι είναι κάτι που επινόησαν οι επιστήμονες για να εξηγήσουν την έλλειψη πρόσφατης θέρμανσης;
Οχι. Η Μετεωρολογική Υπηρεσία παραδέχεται ότι ακόμη γνωρίζουμε πάρα πολύ λίγα σχετικά με το πώς λειτουργούν αυτοί οι φυσικοί κύκλοι, και πόσο μεγάλοι είναι.

Οι κλιματολόγοι είναι μάλιστα ανοιχτοί στην κατηγορία ότι αγνόησαν την πιθανή επίδραση της φυσικής μεταβλητότητας όταν αυτή επιτάχυνε την πλανητική θέρμανση. Σύμφωνα με τον Μπράιαν Χόσκινς του Imperial College του Λονδίνου, τώρα φαίνεται ότι οι φυσικοί κύκλοι έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην απρόσμενα ταχεία θέρμανση της δεκαετίας του 1990.

Ακόμη και έτσι, η θεμελιώδης φυσική τού πώς τα αέρια του θερμοκηπίουπαγιδεύουν θερμότητα στην ατμόσφαιρα δεν έχει αλλάξει. Και γνωρίζουμε ότι ακόμη και όταν η ατμοσφαιρική θέρμανση επιβραδύνεται, οι ωκεανοί εξακολουθούν να θερμαίνονται. Αυτό ίσως εξηγεί γιατί η θαλάσσια παγοκάλυψη της Αρκτικής έλιωσε τόσο δραματικά το περασμένο καλοκαίρι παρά το γεγονός ότι οι θερμοκρασίες του αέρα δεν ήταν εξαιρετικές.

Επομένως οι αναφορές στον Τύπο σχετικά με το ότι η πλανητική θέρμανσηβρίσκεται σε στάση δεν ισχύουν, ούτε καν βραχυπρόθεσμα. Αυτή τη στιγμή οι ωκεανοί απορροφούν σχεδόν όλη την πλεονάζουσα θερμότητα. Αυτό είναι μάλλον εντελώς απίθανο να συνεχιστεί.

5. Τώρα έχουμε τίτλους ειδήσεων που λένε ότι η υπερθέρμανση σταμάτησε αλλά και τίτλους που μιλούν για θερμοκρασίες-ρεκόρ. Τι συμπέρασμα πρέπει να βγάλουμε;

Υπάρχει μεγάλη φυσική μεταβλητότητα σε τοπικές κλίμακες. Πέρυσι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν το θερμότερο έτος στην καταγεγραμμένη ιστορία τους, για τον πλανήτη όμως στο σύνολό του ήταν μόλις το ένατο θερμότερο έτος. Η Αυστραλία βλέπει αυτή τη στιγμή προ των πυλών της ένα κύμα καύσωνα-ρεκόρ, στη βόρεια Ινδία όμως ο κόσμος πεθαίνει από ασυνήθιστα ψυχρές θερμοκρασίες.

6. Πώς διαγράφονται τα πράγματα;
Τρομακτικά. Αν οι ωκεάνιοι κύκλοι κάνουν αυτό που η βρετανική Μετεωρολογική Υπηρεσία και άλλοι περιμένουν, οι μέσες πλανητικές θερμοκρασίες του αέρα θα παραμείνουν σχετικά σταθερές - αλλά και πάλι θερμότερες απ' ό,τι στο παρελθόν - ως λίγο πριν από το τέλος της δεκαετίας.

Ύστερα οι κύκλοι θα περάσουν σε μια νέα φάση και οι ωκεανοί μάλλον θα αρχίσουν να εκλύουν θερμότητα αντί να την απορροφούν. Σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη συσσώρευση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα αυτό μπορεί να σημαίνει ότι κάποια στιγμή γύρω στο 2020 η θέρμανση θα αρχίσει και πάλι να καλπάζει καθώς η ατμόσφαιρα θα αρχίσει να αναπληρώνει τον χαμένο χρόνο.

ΠΗΓΗ